Şair Ədalət Nəbi Qarabuludun “Seçilmiş əsərləri” - Azərbaycan poeziyasında antologiya məziyyətləri ilə ədəbi hadisə sayıla bilər.

Azərbaycan ədəbiyyatında elə müəlliflər var ki, onların yaradıcılığı yalnız bir dövrün estetik tələbləri ilə ölçülmür, bu yaradıcılıq zamanın fövqündə dayanır və bədii sözün siqləti üz-üzə gəldiyi bir ruhi, fəlsəfi sistem kimi formalaşır. Şair-publisist Ədalət Nəbi Qarabuludun 70 illiyi münasibətilə nəfis tərtibatla işıq üzü görən ("Araz" nəşriyyatı) “Seçilmiş əsərləri”nin I cildi məhz bu mənada çağdaş Azərbaycan poeziyasının seçilən incisi kimi qiymətləndirilməlidir.

Bu kitab təkcə bir toplu deyil - poetik sistemdir.

804 səhifədən ibarət olan bu manomental nəşr şairin müxtəlif illərdə qələmə aldığı şeirləri və mistik-fəlsəfi poemalarını bir araya gətirməklə kifayətlənmir. “Seçilmiş əsərlər” yaradıcılıq bioqrafiyası, ruhi təkamül xəritəsi və dilin metafizik imkanlarının poetik modeli kimi çıxış edir. Burada söz ruhun səsi, idrakın işığı timsalındadır.

Kitaba akademik Nizami Cəfərovun yazdığı ön söz, Ədalət Nəbi Qarabulud yaradıcılığına elmi-fəlsəfi açar rolunu oynayır. Akademik çox dəqiq şəkildə qeyd edir ki, çağdaş Azərbaycan poeziyasında mətni yalnız estetik forma kimi deyil, təsviri həm də ontoloji model kimi quran şairlər xüsusi mövqeyə malikdirlər. Bu kontekstdə Qarabulud poeziyası insanla gerçəklik arasındakı münasibətləri yeni nəfəslə şərh edən, sözlə varlıq arasında körpü yaradan maraqlı yaradıcılıq nümunəsidir.

Nizami Cəfərovun fikrincə, “Seçilmiş əsərlər” sadəcə poetik mətnlər toplusu deyil, şairin fikir dinamizmini, metafizik duyumunu və dilin ontoloji dərinliyini əks etdirən bütöv poetik-filosofik sistemdir. Bu yanaşma Qarabulud yaradıcılığını adi ədəbi hadisədən çıxarıb mədəni-fəlsəfi fakt səviyyəsinə yüksəldir.

Kitabın redaktoru, şair Vəli Xramçaylı “Ədalət Qarabulud poeziyasında ruhun səssizliyi və sözün mistik ucalığı” adlı dərin məzmunlu essesi ilə bu poetik dünyanın daxili mexanizmlərini açır. Onun fikrincə, Qarabulud poeziyasında nə pafos var, nə ritorika, nə də süni emosional şişirtmə. Burada danışan insan deyil — insanın içindəki sükutdur.

Vəli Xramçaylı Qarabuludun misralarını kosmik boşluqla insan qəlbinin ən tənha guşəsi arasında qurulan poetik məkan kimi xarakterizə edir. Bu poeziya həm xalq ruhunun arxaik qatlarını, həm sufi düşüncəsinin ilahi pıçıltılarını, həm də müasir fəlsəfi yanaşmanın özəlliklərini vahid ruhi axarda birləşdirir. Bu baxımdan, Ədalət Qarabulud Azərbaycan poeziyasında yalnız bir müəllif deyil, “ruhi poeziya” adlandırıla biləcək yeni bir təfəkkür mərhələsinin nümayəndəsidir.

“Seçilmiş əsərlər”də Qarabuludun poetik dünyası qədim türk mifologiyasının arxaik səsləri ilə müasir fəlsəfi düşüncənin aydınlığını üzvi şəkildə birləşdirir. Burada mif sadəcə keçmişin izi deyil, canlı metafizik struktur, zamanla danışan yaddaşdır. Şair üçün zaman xətti anlayış deyil, ruhi hal, yaddaş isə tarixi fakt deyil, ontoloji mövcudluqdur.

Onun misralarında söz — poetik vasitə olmaqdan çıxaraq ruhi hadisəyə, idrak aktına, insanın özünü tanıma yolçuluğuna çevrilir. Oxucu bu kitabda təkcə şeirləri oxumur, düşünür, susur, öz iç dünyasına enir.

Kitabın məsləhətçisi Bakı Dövlət Universitetinin doktorantı Həcər Əhmədova, tərtibatçısı isə Tarix Diyarşünaslıq Muzeyinin direktoru Surayə Zeynalovadır. Bu fakt da nəşrin sırf ədəbi yox, elmi-estetik məsuliyyətlə hazırlandığını göstərir. Nəfis tərtibat, geniş həcm və mətnlərin sistemli təqdimatı kitabı həm oxucu, həm də tədqiqatçı üçün dəyərli mənbəyə çevirir.

Ədalət Nəbi Qarabuludun “Seçilmiş əsərləri” Azərbaycan poeziyasında sözlə varlığın görüş nöqtəsi, ruhun kitaba çevrilmiş səsi kimi dəyərləndirilə bilər. Bu kitab oxucunu bir tərəfdən unudulmuş miflərin dərin qatlarına, digər tərəfdən varlığın metafizik sükutuna aparan ruhi və intellektual səfərnamədir.

Bu nəşr yalnız yubiley hadisəsi deyil — Azərbaycan poeziyasının ontoloji yaddaşına yazılan bir mərhələdir.

✍️Tapdıq ƏLİBƏYLİ
BİA.az